ขางปอย ๒

Alchornea tiliifolia (Benth.) Müll. Arg.

ไม้พุ่มหรือไม้ต้น ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปไข่หรือรูปไข่แกมรูปสามเหลี่ยม โคนใบมีต่อม ๑-๓ ต่อม ตามขอบใบมีต่อมและขน ดอกแยกเพศร่วมต้น ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามซอกใบหรือปลายกิ่ง ดอกเพศผู้สีขาวอมเขียวหรือสีขาวอมเหลือง ดอกเพศเมียสีขาวอมเขียวผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงรีหรือค่อนข้างกลม มี ๓ พู เปลือกเป็นปุ่มปมและมีขน เมล็ดรูปทรงค่อนข้างรีแกมรูปทรงกระบอก สีน้ำตาล

ขางปอยชนิดนี้เป็นไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูง ๒-๑๒ ม. กิ่งค่อนข้างมีขน ต้นแก่ค่อนข้างเกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปไข่หรือรูปไข่แกมรูปสามเหลี่ยม กว้าง ๖-๑๑ ซม. พบน้อยที่กว้างได้ถึง ๑๖ ซม. ยาว ๑๐-๑๙ ซม. ปลายเรียวยาว โคนตัดหรือเว้า ใกล้โคนใบมีต่อม ๑-๓ ต่อม ขอบใบหยักซี่ฟัน มีต่อมและขนตามขอบ แผ่นใบด้านบนค่อนข้างเกลี้ยง ด้านล่างมีขนละเอียดตามเส้นใบ เส้นใบเห็นเด่นชัด เส้นโคนใบ ๓ เส้น เส้นแขนงใบข้างละ ๔-๘ เส้น เส้นใบย่อยแบบขั้นบันไดก้านใบยาว ๕-๑๐ ซม. มีขน ที่บริเวณปลายก้านติดกับโคนแผ่นใบมีติ่งรูปใบหอกแคบ ๑ คู่ ยาว ๒.๕-๔ มม. หูใบรูปใบหอกหรือรูปแถบ ค่อนข้างเรียวแหลม ยาวประมาณ ๗ มม. ร่วงง่าย

 ดอกแยกเพศร่วมต้น ช่อดอกแบบช่อกระจะออกตามซอกใบหรือปลายกิ่ง ออกเป็นช่อเดี่ยว ๆ หรือออกรวมกันเป็นกลุ่ม มีหลายช่อ มีขน ไม่มีกลีบดอกและไม่มีจานฐานดอก ช่อดอกเพศผู้มักออกตามซอกใบแต่ละช่อมีดอกเพศผู้อยู่รวมกันเป็นกระจุกตามแกนช่อกระจุกละ ๗-๑๑ ดอก สีขาวอมเขียวหรือสีขาวอมเหลืองใบประดับเล็กมาก โคนใบประดับมักมีต่อม ๑ คู่ ก้านดอกยาวประมาณ ๑ มม. กลีบเลี้ยง ๒-๓ กลีบ รูปไข่ ยาวประมาณ ๑.๕ มม. เกสรเพศผู้ ๘ เกสร ขนาดเล็กมากก้านชูอับเรณูสั้น โคนก้านเชื่อมติดกันเล็กน้อย อับเรณูรูปขอบขนาน ช่อดอกเพศเมียอาจพบเป็นช่อแยกแขนงได้มักออกตามปลายกิ่งหรือตามซอกใบใกล้ยอด ช่อยาว ๘-๑๕ ซม. มีขน ใบประดับรูปแถบปลายแหลม ยาวประมาณ ๖ มม. ก้านดอกยาวประมาณ ๑ มม. ดอกสีขาวอมเขียว กลีบเลี้ยง ๕-๖ กลีบ รูปไข่แคบยาว ๒-๔ มม. มักมีต่อม ๑ ต่อม รังไข่อยู่เหนือวงกลีบรูปไข่หรือค่อนข้างกลม ผิวเป็นปุ่มปมและมีขนนุ่ม มี ๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียยาวประมาณ ๑ มม. ยอดเกสรเพศเมียเรียวเป็นเส้น ๓ เส้น ยาว ๔-๘ มม.

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงรีหรือค่อนข้างกลมมี ๓ พู เส้นผ่านศูนย์กลาง ๐.๖-๑ ซม. ยาวประมาณ ๑ ซม. เปลือกเป็นปุ่มปมและมีขน เมล็ดรูปทรงค่อนข้างรีแกมรูปทรงกระบอก ยาวประมาณ ๘ มม. สีน้ำตาล

 ขางปอยชนิดนี้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ ตามริมลำธาร ป่าดิบ ที่สูงจากระดับทะเล ๕๐๐-๑,๓๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเกือบตลอดปี ในต่างประเทศพบที่อินเดีย เมียนมา จีน ภูมิภาคอินโดจีน และมาเลเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ขางปอย ๒
ชื่อวิทยาศาสตร์
Alchornea tiliifolia (Benth.) Müll. Arg.
ชื่อสกุล
Alchornea
คำระบุชนิด
tiliifolia
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Bentham, George
- Müller Argoviensis, Johannes (Jean)
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Bentham, George (1800-1884)
- Müller Argoviensis, Johannes (Jean) (1828-1896)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางจารีย์ บันสิทธิ์